Όταν πρωτοξεκίνησε η διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης υπήρχε το σοβαρό πρόβλημα του να βρεθεί η βέλτιστη στιγμή για τη συλλογή του/των ωαρίων, που είναι πριν την αυτόματη ωορρηξία και παράλληλα στην ωριμότερη φάση του ωαρίου. Αυτή η δυσκολία είχε σαν αποτέλεσμα είτε ο ειδικός ιατρός γονιμότητας να μην καταφέρει να συλλέξει ούτε ένα ωάριο είτε να συλλεχθούν ανώριμα ωάρια αντίστοιχα.
Η πρόοδος της επιστήμης έφερε στο προσκήνιο τους GnRH αγωνιστές και αργότερα τους ανταγωνιστές για να λύσουν αυτό το σοβαρό πρόβλημα της ανεπιτυχούς ωοληψίας. Αυτά τα σκευάσματα κρατούν σε χαμηλά επίπεδα την ορμόνη LH η οποία όταν αυξηθεί προκαλεί την ωορρηξία.
Τα βασικότερα πρωτόκολλα για την διέγερση των ωοθηκών είναι
Βραχύ
Μακρύ
Ανταγωνιστών
Στη διαδικασία της διέγερσης το πρωτόκολλο που θα ακολουθηθεί εξαρτάται από παράγοντες όπως:
Το ιστορικό της γυναίκας (ενδομητρίωση, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών – PCOS)
Από την ηλικία της γυναίκας
Από τα επίπεδα της AMH (antimullerian hormone)
Από προηγούμενα πρωτόκολλα που ίσως έχουν ακολουθηθεί
Το κάθε πρωτόκολλο περιλαμβάνει το σκεύασμα που θα διεγείρει τις ωοθήκες (κλομιφένη, LH, FSH, συνδυασμός όλων αυτών) και το φάρμακο που θα κρατήσει την LH σε χαμηλά επίπεδα μέχρι την κατάλληλη στιγμή της ωοληψίας. Οι δόσεις των ορμονών ποικίλλουν ανάλογα με τα προαναφερθέντα κριτήρια. Η απόφαση της αύξησης ή της μείωσης των δόσεων αυτών των ορμονών λαμβάνεται μετά από στενή υπερηχογραφική παρακολούθηση από τον ειδικό ιατρό γονιμότητας καθώς και παρακολούθηση της ορμόνης οιστραδιόλη (Ε2) η οποία παράγεται από τα ωοθυλάκια και αυξάνεται όσο αυτά πληθαίνουν και μεγαλώνουν. Ο υπερηχογραφικός και ορμονικός έλεγχος πρέπει να συνδυάζονται έτσι ώστε να ελέγχεται η σωστή ανταπόκριση των ωοθηκών. Δεν είναι επιθυμητή ούτε η υπερανταπόκριση (υπερδιέγερση ωοθηκών , γεγονός επιβλαβές για την σωματική υγεία της γυναίκας) ούτε η υποδιέγερση ( χαμηλός αριθμός ωοθυλακίων).
Πρέπει να γίνεται κατανοητό από όλες τις γυναίκες όταν ξεκινούν ένα πρωτόκολλο διέγερσης ότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε την έκβαση αν δεν περάσει τουλάχιστον μία εβδομάδα. Γι’ αυτό απαραίτητα στοιχεία είναι η υπομονή και η εμπιστοσύνη στον ειδικό ιατρό γονιμότητας. Για παράδειγμα, όπως κάθε εμμηνορρυσιακός κύκλος μιας γυναίκας είναι διαφορετικός από τον προηγούμενο και τον επόμενο έτσι και κάθε κύκλος διέγερσης διαφέρει ως προς το αποτέλεσμα. Επομένως δεν πρέπει να βγάζουμε εύκολα συμπεράσματα για την απόδοση κάθε πρωτοκόλλου και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πάντα υπάρχει και ο παράγων τύχη.
Αναλυτικά για τα πρωτόκολλα
Στο βραχύ πρωτόκολλο, ο αγωνιστής πχ. Arvekap ξεκινά τη 2η μέρα της περιόδου έως το τέλος της διέγερσης, ενώ την 3η μέρα γίνεται η έναρξη των γοναδοτροπινών είτε μόνο FSH (Gonal) είτε FSH μαζί με LH (πχ. Pergoveris, Menopur) έως ότου έχουμε τουλάχιστον 2-3 ωοθυλάκια 18-20mm και Ε2>600pg/ml. Τότε χορηγείται η τελική ένεση προς πλήρη ωρίμανση των ωαρίων (Pregnil, Ovitrelle). Ακολουθεί η ωοληψία.
Στο μακρύ πρωτόκολλο , ο αγωνιστής ξεκινάει είτε την 19-21η μέρα του προηγούμενου κύκλου είτε τη 2η μέρα ενός κανονικού κύκλου 28 ημερών. 10-15 ημέρες μετά την χορήγηση του αγωνιστή διενεργείται υπερηχογραφικός έλεγχος της μήτρας και των ωοθηκών ώστε να μην υπάρχει κύστη ή πεπαχυσμένο ενδομήτριο και μέτρηση Ε2 έτσι ώστε να είναι χαμηλή<50pg/ml. Εφόσον αυτά έχουν επιτευχθεί ξεκινάει η διέγερση με γοναδοτροπίνες μέχρι να αντιδράσουν οι ωοθήκες και να έχουν δημιουργηθεί τα επιθυμητά ωοθυλάκια ώστε να οδηγηθούμε στην ωοληψία.
Στο πρωτόκολλο ανταγωνιστών σε φυσικό ή προκλητό κύκλο– μετά από λήψη αντισυλληπτικών χαπιών- εφόσον υπάρχει λεπτό ενδομήτριο χαμηλή Ε2 και ωοθήκες χωρίς κύστη γίνεται η διέγερση των ωοθηκών με γοναδοτροπίνες. Την 5η ημέρα γίνεται έναρξη υπερηχογραφικού ελέγχου είτε καθημερινά είτε κάθε δύο ημέρες, μέχρι το κυρίαρχο ωοθυλάκιο να φτάσει τα 14mm. Τότε ξεκινάει η χρήση ανταγωνιστή έως ότου έχουμε 2-3 ωοθυλάκια 17-18mm oπότε και χορηγείται η Pregnil/ Ovitrelle για την τελική ωρίμανση των ωοθυλακίων. Μετά από 36 ώρες γίνεται η ωοληψία.
Πρωτόκολλο κλομιφένης ή κλομιφένης και γοναδοτροπινών με χρήση αγωνιστή ή ανταγωνιστή. Η κλομιφένη χορηγείται την 2η-6η ημέρα του κύκλου και κατόπιν προστίθενται ή όχι οι γοναδοτροπίνες. Προηγουμένως όμως έχει αποφασιστεί αν η LH θα κατασταλεί με χρήση ανταγωνιστή ή αγωνιστή.
Τέλος , υπάρχουν παραλλαγές των ως άνω πρωτοκόλλων εφόσον κριθεί σκόπιμο από τον ειδικό ιατρό γονιμότητας για το καλύτερο αποτέλεσμα της προσπάθειας που γίνεται.
